Vietnam Devlet Başkanı Vo Van Thuong’un yolsuzluk yaptığı gerekçesiyle istifa etmek zorunda kalması sıradan bir olay gibi değerlendirilmemeli. Öncelikle iki yıl içinde aynı gerekçeyle istifa eden ikinci Başkan olması zaten durumu özel kılıyor.
Ama benim gelişmeyi önemli bulmamın asıl nedeni temiz toplumlarda zorlayıcı mekanizmaların gücünü gösteren son örnek oluşu elbette. Ülke sistemi bir fırsat bulup yolsuzluk yapanı “siyasi olarak yaşatmıyor”. Vietnam’da buna tanık olduk. Başkan, ülkede sürmekte olan Yolsuzlukla Mücadele Kampanyası sürecinde görevinden ayrıldı.
Vietnam Komünist Partisi dün yaptığı açıklamada, Thuong’un istifasının kabul edildiğini belirterek “Vo Van Thuong’un ihlalleri Komünist partinin itibarında kötü bir iz bırakmıştır” dendi. Başkan’ı, “bizim Başkan ne yaparsa doğrudur” ya da “Başkan’a algı operasyonu yapılıyor” diyerek korumaya kalkanlar yok ülkede demek ki. Dahası, Vietnam yönetimi, Çin-ABD rekabetinin ortasında kilit bir rol oynayan, küresel üretimde gittikçe büyüyen ülkede siyasi istikrar için endişe verici bir durum olmasına rağmen Başkan’ı istifaya zorlamaktan çekinmedi. Yani “milli çıkarlar” edebiyatı yapılarak görevde tutulmadı Thoung.
54 yaşındaki Thuong, selefi Nguyen Xuan Phuc’un pandemi sırasındaki yolsuzluk skandallarının “siyasi sorumluluğunu” alarak istifa etmesinden iki ay sonra, Mart 2023’te cumhurbaşkanı olmuştu. Vietnam’ın 1970’lerin ortalarında savaştan çıkmasından bu yana en genç başkandı.
Vietnam’da cumhurbaşkanlığı makamı, büyük ölçüde törensel. Siyasi hiyerarşide üçüncü sırada yer alıyor. Ülkedeki en güçlü pozisyon Komünist Parti genel sekreterliğidir, bilindiği gibi. Bu görevi de 2011 yılından beri 79 yaşındaki Nguyen Phu Trong yürütüyor. Trong, yıllarca himayesine aldığı Thuong’u gözünü kırpmadan feda edebildi. Yolsuzlukla mücadele konusunda çok öğreticidir bu durum.
Trong yolsuzlukla mücadelenin Vietnam’ın iş ortamına zarar verdiği, yabancı yatırımcıları öngörülemeyen ekonomi politikaları konusunda tedirgin ettiği uyarılarına kulak asmadı. .
Vietnam, büyük komşusu Çin ile ABD arasında bir denge kurmaya çalışırken, tedarik zincirlerini Çin dışına kaydırmak isteyen işletmeler için ideal bir ev olarak kendini konumlandırdı. Geçen yıl hem ABD Başkanı Joe Biden’ı hem de Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’i devlet ziyaretlerinde ağırlayan tek ülke oldu.
Yolsuzlukla mücadele kampanyası aynı zamanda hem devletin hem de parti icra kurumlarının gücünü arttırdı. Yolsuzlukla mücadele o kadar hız almış durumdaki resmi ziyaretlerin de iptaline yol açacak kadar sert geçiyor. Başkan Thuong’un istifa edeceği söylentileri yüzünden Hollanda’nın açıklama yaparak, Hollanda kraliyet ailesinin Vietnam’a yapacağı devlet ziyaretinin “iç koşullar nedeniyle” ertelemesinin ardından olası bir siyasi değişiklik söylentileri alevlenmişti. Dünya Bankası Başkanı da aynı şekilde bu hafta için planlanan ziyaretini erteledi.
Yatırımcılar istifasından önce Başkan’ın geleceği hakkında spekülasyon yaparken Vietnam borsalarındaki işlem hacmi Pazartesi günü rekor seviyeye ulaşmıştı. 1,7 milyardan fazla hisse işlem görerek rekor kırarken, devlet medyası “yabancı yatırımcılardan gelen net satış baskısındaki son artışın” piyasayı sürüklediğini bildirdi.
Sistem kendisine vereceği sanılan zarardan etkilenmeden yolsuzlukla mücadele kampanyasını tüm hızıyla sürdürüyor.
Bu tür gelişmeler sanıldığı gibi bireysel değildir. Sistemle ilgilidir. Sistem yol verirse yolsuzluk olur, politikacılar hırsız kesilir, vermezse Başkan’ı bile istifaya zorlar.
Başkan’ı bile.
